คุณเคยรู้สึกว่ามีอะไรขาดไปไหมครับ เวลาอยู่ในโรงแรมชั้นดีหลายวัน ที่พรั่งพร้อมด้วยพรมปูพื้น หินอ่อนปูห้องน้ำ เฟอร์นิเจอร์หรูหรา ผมค้นพบว่าสิ่งที่ขาดไปคือความรู้สึกสัมผัสกับไม้ เมื่อกลับบ้านเท้าได้ยืนบนพื้นไม้ มือได้สัมผัสโต๊ะไม้และเฟอร์นิเจอร์ไม้ จึงค่อยสำนึกถึงความเป็นมนุษย์ที่กลับคืนมา เรามักไม่รู้สึกว่าเราขาดอะไรไปจนกว่าสิ่งนั้นจะขาดไปจริงๆ หลายสิ่งในชีวิตเราได้รับมาเป็นปกติธรรมดา จนไม่รู้ว่ามันสำคัญอย่างไร ต่อเมื่อเราขาดมันไปจึงจะรู้สึก เช่น ไฟฟ้า น้ำประปา สัญญาณเน็ต และการกอดสัมผัส
ในช่วงการระบาดของโควิด-19 การเว้นระยะห่างทางสังคม หมายถึงการไม่อยู่ใกล้ชิดกัน ด้วยเหตุนั้นการกอดสัมผัสจึงเป็นสิ่งต้องห้าม ทั้งที่ขัดกับธรรมชาติของมนุษย์ซึ่งต้องการการกอด นักวิทยาศาสตร์ปัจจุบันพบว่าในเชิงชีววิทยามนุษย์ต้องการการกอดสัมผัส โดยเฉพาะอย่างยิ่งการกอดอย่างพอเหมาะเป็นสิ่งดีที่ร่างกายมนุษย์ต้องการ ความจำเป็นที่ต้องได้รับการกอดสัมผัสมีสาเหตุเกี่ยวโยงกับการอยู่รอดของเผ่าพันธุ์มนุษย์ ตอนเราเกิดเราดูแลตนเองไม่ได้ เราจำเป็นต้องมีคนดูแลกอดอุ้มเราเพื่อให้อยู่รอด เมื่อเราได้รับการกอดสัมผัส สมองของเราจะปล่อยฮอร์โมนชื่อ oxytocin / serotonin และ endorphins ซึ่งทำให้เกิดความสุข การรู้สึกเชื่อมต่อถึงกันผ่านการกอดสัมผัส มีบทบาทในการเสริมสร้างความรู้สึกมั่นคงของการอยู่ร่วมกันเป็นกลุ่มและใหญ่ขึ้นเป็นชุมชน เมื่อชุมชนเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน มีการพึ่งพาอาศัยกันก็มีผลต่อความอยู่รอด ดังนั้นจึงอาจกล่าวได้ว่าความรู้สึกใกล้ชิดกันอันเกิดจากการกอดสัมผัสช่วยสร้างอารยธรรม
เมื่อมนุษย์ขาดความใกล้ชิดกัน ขาดการกอดสัมผัสกัน ขาดการหลั่งของฮอร์โมนดังกล่าว จึงเกิดผลกระทบต่อจิตใจในด้านลบ ดังที่เราเห็นการระบาดของโควิด-19 ทำให้ผู้คนจำนวนมากรู้สึกขาดความเชื่อมต่อทางสังคม รู้สึกเหงา อ้างว้างเดียวดายเหมือนอยู่ตัวคนเดียว งานวิจัยเมื่อไม่นานมานี้พบว่า การกอดสัมผัสเปรียบเสมือนการมีปราการป้องกันความรู้สึกเครียด ซึ่งความเครียดอาจนำไปสู่การป่วยเรื้อรังทางจิตและการติดเชื้อได้ง่ายขึ้น
คำแนะนำทางวิชาการของการกอดก็คือระยะเวลา 6 วินาทีต่อการกอดหนึ่งครั้ง จะเป็นช่วงเวลาที่ทำให้เกิดการหลั่งของฮอร์โมนแห่งความสุขได้มากที่สุด การกอดสัมผัสแสดงความรักห่วงใยอาทรตั้งแต่ยังเป็นทารกจนเติบใหญ่มีผลอย่างสำคัญต่อการพัฒนาขึ้นเป็นมนุษย์อย่างสมบูรณ์ในด้านบุคลิกภาพ มีการทดลองพรากลูกลิงชิมแพนซีและสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมชนิดอื่นจากแม่แต่ยังเล็ก และพบว่าตัวทดลองเหล่านี้เมื่อโตขึ้นจะมีบุคลิกภาพที่แตกต่างอย่างมากกับพี่น้องที่ได้รับความอบอุ่นจากพ่อแม่
สำหรับมนุษย์แล้วการกอดสัมผัสโดยเฉพาะอย่างยิ่งด้วยความอ่อนโยน ด้วยความรัก และด้วยความห่วงอาทร ซึ่งฝรั่งเรียกว่า TLC (tender-loving-care) นั้น มีความสำคัญอย่างยิ่งสำหรับพัฒนาการของเด็กทั้งในด้านร่างกายและจิตใจ ผู้ใหญ่ที่มีลักษณะแปลกจากคนทั่วไปๆ เช่น ขาดความไว้วางใจผู้อื่น โหยหาความรัก ขี้ระแวง ขี้อิจฉา ขี้โม้โอ้อวด ฯลฯ เชื่อได้ว่ามีสาเหตุสำคัญจากความบกพร่องในการได้รับ TLC เมื่อตอนเป็นเด็ก
อย่ามองข้ามหรือดูถูกการกอดสัมผัสระหว่างลูกกับพ่อแม่ หรือกับญาติผู้ใหญ่เป็นอันขาด ฮอร์โมนแห่งความสุข 3 ตัว มีผลต่อพัฒนาการของเด็กและสภาวะจิตใจ เพราะมันเกิดขึ้นในร่างกายได้ง่ายๆ เพียงจากการกอดเท่านั้น
คอลัมน์: สารบำรุงสมอง
เรื่อง: รศ.ดร.วรากรณ์ สามโกเศศ
