ไทหลง (เข้าพงรก)

-

ไทหลงเป็นกลอักษรชนิดหนึ่งที่ปรากฏในหนังสือจินดามณีของพระโหราธิบดี ซึ่งเชื่อกันว่าใช้เป็นแบบสอนหนังสือไทยมาตั้งแต่ครั้งกรุงยังไม่แตก

แม้ว่าระยะนี้โรคระบาดร้ายแรงจะแผลงฤทธิ์ไปทั่วโลก จนรัฐบาลท่านต้องประกาศห้ามการมั่วสุมชุมนุม ทว่ายังมีชาวเราผู้ใคร่ใจในวรรณคดีหอบหนังสือจินดามณีมาแลกเปลี่ยนความเห็นกับกระผมถึงที่ทำงาน แลหนึ่งในประเด็นที่สนทนากันคือ เรื่องกลอักษร “ไทหลง” ซึ่งสหายชาววรรณคดีตั้งกระทู้ว่า ใครเป็นผู้คิดสูตรการถอดรหัสกลอักษรไทหลง เพราะเขาไปอ่านประชุมลำนำของหลวงธรรมาภิมณฑ์ (ถึก  จิตรกถึก) มีข้อความว่า “…มีสูตรที่พระปิฎกโกศล (อ่วม) ทำไว้ในปทานุกรมว่า ดังนี้สำหรับให้จำตัวไทหลง…” ผู้คนก็เลยเข้าใจไทหลงเข้ารกเข้าพงไปว่า พระปิฎกโกศล (อ่วม) พระราชาคณะสมัยรัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เป็นผู้คิดสูตรสำหรับถอดรหัสกลอักษรไทหลง

กลในจินดามณีแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือ กลบท และ กลอักษร กลบทเป็นการวางกลหรือรหัสของถ้อยคำที่ใช้ในคำประพันธ์ ผู้ที่จะถอดรหัสกลบทแต่ละชนิดต้องมีความแม่นยำในฉันทลักษณ์ ส่วนกลอักษรเป็นการวางกลหรือรหัสที่ตัวอักษรต้องมีสูตรเฉพาะสำหรับถอดรหัส เช่น วางรูปอักษรสลับที่อย่าง ฤาษีแปลงสาร ไทนับ อักษรเลขและไทหลง เป็นต้น

กลอักษรเป็นเรื่องซับซ้อน ผู้ที่จะถอนกลได้ต้องรู้วิธีถอดรหัสของกลแต่ละชนิด เช่น กลอักษรเลขใช้ตัวเลขแทนตัวอักษร ซึ่งในจินดามณีมีอยู่ถึง 4 ชนิด บางชนิดใช้ตัวเลขแทนทั้งพยัญชนะและสระ บางชนิดใช้ตัวเลขแทนเฉพาะสระ ไทหลงเป็นการใช้พยัญชนะตัวหนึ่งแทนอีกตัวหนึ่ง มีสูตรสำหรับถอดรหัสเรียกว่าสูตร ก ข้ ใหญ่

                กลอักษรชนิดที่ต้องใช้สูตรสำหรับถอดรหัสแบบต่างๆ นับเป็นภูมิปัญญาอันแยบยลของปราชญ์อักษรศาสตร์ไทยที่ใช้ในการสื่อสารยามศึกสงคราม ผู้ที่เล่าเรียนมาจากตำราเดียวกันจึงจะสามารถถอดรหัสอ่านข้อความนั้นได้ หลักเกณฑ์กลอักษรไทหลงท่านแสดงตัวอย่างเป็นโคลง ๔ ไว้ในจินดามณี ดังนี้

                                                ๏ หังศลสลวาลวล้หจ              ษีวสัวถิ์

                                สติถาตาลีลันต์                                      แน่กไส้

                                จุทรงรโขรกผลัถ                                    เผี้จตฉื่ห

                                ขือไบอรกพยกใอ้                                    หายห้ากเม็ตพร ฯ

                โคลงบทนี้หากไม่รู้สูตรถอดรหัสก็คงหลงเข้าพงรก โดยมิพักต้องสงสัย แต่ถ้ารู้รหัสก็ถอดกลออกเป็นโคลงได้ว่า

                                                ๏ อักษรวรสารสร้อย              ศีสวัสดิ์

                                วนิดานารีรัตน์                                      แต่งไว้

                                ยุบลกลโคลงพรัด                                 เพี้ยนชื่อ

                                คือไทหลงผจงไว้                                    อาจอ้างเป็นผล ฯ

                ตัวอย่างกลอักษรไทหลงดังกล่าวมีมาแล้วตั้งแต่สมัยอยุธยา ผู้แต่งต้องรู้รหัสโคลงที่ตนแต่งเป็นอย่างดี มิใช่เพิ่งจะมาคิดสูตรได้ในรัชกาลที่ ๕ ดังที่ชาวเราพากันหลงเข้าพงรกไปกันใหญ่ ประเด็นที่น่าตื่นตะลึงคือกวีผู้แต่งโคลงต้นแบบกลอักษรไทหลงคือ “วนิดานารีรัตน์” ท่านเป็นอัจฉริยกวีสตรีสมัยอยุธยา

แม้จะมีหลักฐานว่าจินดามณีเป็นแบบสอนหนังสือไทยมาตั้งแต่สมัยอยุธยา แต่ยังไม่เคยพบต้นฉบับหนังสือสมุดไทยลายมือเขียนที่มีอายุเก่าถึงสมัยอยุธยาเลย ฉบับลายมือเขียนเก่าที่สุดคือฉบับหลวงในรัชกาลที่ ๑ เขียนเมื่อจุลศักราช ๑๑๔๔ (พุทธศักราช ๒๓๒๕) อันเป็นปีที่สถาปนาพระนคร จินดามณีฉบับนี้มีสูตร ก ข้ ใหญ่ สำหรับถอดรหัสไทหลง โยงเส้นจับคู่อักษรไว้ดังนี้

                ก – ง                       ข – ค                        ฃ – ฅ                       ฆ – ฌ                     จ – ย

                ฉ – ช                        ซ – ฒ                      ฌ – ฆ                      ญ – ฑ                     ฎ – ฐ

ฏ – ณ                     ด -ถ                        ต – น                       ท – บ                       ธ – ฝ

ป – ม                       ผ –พ                       ฟ – ฮ                       ภ – ฬ                       ร – ล

ว – ส                        ศ – ษ                      ห – อ

                ต่อมากรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรสทรงชำระหนังสือจินดามณีขึ้นในรัชกาลที่ ๔ ทรงพระนิพนธ์สูตร “ตัวแปลไทหลง” ไว้เป็นคำคล้องจอง คือ

                                ๏ กเงา     เขาคู       ฃูฅา        จาเย       เฉชำ       ซำเฒา    เฌาฆา

                                ญาเฑ     เฎฐ          ฏณา       ดาถ        ตนู           ทูเบา       เธาฝี

                                ปีเม         เผพิ         ฟิฮา        ภาโฬ      โรเล        เวสิ          หิเอ ฯ

                ถึงสมัยรัชกาลที่ ๕ เมื่อมีการแต่งปทานุกรม พระปิฎกโกศล (อ่วม) ได้นำสูตร ก ข้ ใหญ่ สำหรับการถอดรหัสกลอักษรมาแต่งเป็นคำกลอน ซึ่งหลวงธรรมาภิมณฑ์อ้างถึงในประชุมลำนำเพียง ๓ คำกลอน (ไม่จบ) คือ

                                กาเหงาเล่นอยู่เขาคูขัน         ตนนั้นโบกทงลงร่าร่อน

                                ชังโฉโอหังสังวาลวอน           ฆ่าฌาน ญานฑอน ซ้อนฒ

                                ไปมา ผ่าพง ธงฝา                 ไฟฮือ ฬือภา ด เป็น ถ

                                                                    ฯลฯ

                เรื่องราวความเป็นไปของไทหลง ขอยุติลงด้วยประการฉะนี้ ช่วยกันรั้งไทหลง อย่าเพิ่งให้เข้ารกเข้าพง


คอลัมน์: ตะลุยแดนวรรณคดี

เรื่อง: บุญเตือน ศรีวรพจน์

ภาพ: ขวัญญาณี ศิรธนอนันต์

 

All Creative Team

Writer

ร่วมสร้างสังคมอุดมปัญญา

ทิ้งคำตอบไว้

กรุณาใส่ความคิดเห็นของคุณ!
กรุณาใส่ชื่อของคุณที่นี่

RELATED POSTRELATED
Recommended to you

error: Don\'t copy !!!