แท็ก: ตะลุยแดนวรรณคดี

พระพุทธศาสนาประดิษฐานมั่นคงในภูมิภาคต่างๆ ของประเทศไทยมาเป็นเวลาช้านาน ว่ากันตามหลักฐานพุทธประวัติแล้วพระพุทธเจ้าอุบัติขึ้นบริเวณตอนเหนือของประเทศอินเดีย และไม่เคยเสด็จมายังดินแดนที่เป็นประเทศไทย ทว่าปูชนียสถานสำคัญในประเทศไทยหลายแห่งมีตำนานว่าพระพุทธเจ้าเคยเสด็จไปที่นั่น ทั้งมีพุทธทำนายว่า ตรงนั้นต่อไปภายหน้าจะเป็นบ้านเมืองที่พระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรือง

กรุงเทพฯ เมืองฟ้าอมรมหานครแห่งความสุนทรีย์ที่ครั้งหนึ่งพ่อค้าชาวยุโรปขนานสมญาว่า “เวนิสตะวันออก” เพราะอุดมไปด้วยแม่น้ำลำคลอง ชุมชน วัดวาอาราม ตลอดจนสถานที่สำคัญๆ ล้วนตั้งอยู่ริมฝั่งน้ำ จะเดินทางขึ้นเหนือล่องใต้ก็ต้องอาศัยเรือพาย-เรือแจวไปตามลำน้ำคล้ายกับเมืองเวนิสในประเทศอิตาลี

สมัยหนึ่ง กระผมและผองเพื่อนร่วมรุ่นเคยรับรู้ร่ำเรียนมาว่า เพลงยาวเป็นจดหมายรักหรือหนังสือโต้ตอบประชันคารมระหว่างชายหญิงในสังคมผู้ดีสมัยอยุธยาตอนปลายถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น ครั้งหนึ่งในวงสนทนา เกลอผู้หนึ่งของกระผมขยายความว่า สตรีครั้งกระโน้นไม่มีโอกาสเล่าเรียนเขียนอ่านเพราะผู้ปกครองไม่อยากให้อ่านออกเขียนได้ เกรงว่าจะใช้ความรู้ไปเขียนเพลงยาวโต้ตอบกับหนุ่มๆ ซึ่งกระผมหาได้เชื่อเช่นนั้นไม่

หนังสือแบบเรียนไทยชั้นต้น เริ่มตั้งแต่การประสมอักษร ครูบาอาจารย์แต่โบราณท่านมักนำเอาธรรมชาติใกล้ตัวที่เกี่ยวกับชื่อพืชชื่อสัตว์มาประสมอักษรให้เด็กหัดอ่าน เช่น ก า กา ปู ปู อีกาดูปู เป็นต้น ตัวอย่างที่กระผมยกมาอ้าง วันนี้ก็ยังปรากฏร่องรอยอยู่ในแบบเรียน

คุณพุ่ม จินตกวีสตรีระดับยอดฝีมือแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ นักกลอนสักรวา เจ้าของสมญา “บุษบาท่าเรือจ้าง” เป็นธิดาของพระราชมนตรีบริรักษ์ (ภู่) ต้นสกุล ภมรมนตรี ข้าหลวงเดิมและขุนนางคู่พระราชหฤทัยในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว

การบีบนวดคลายเส้นเพื่อบำบัดบรรเทาอาการปวดเมื่อยและโรคลมชนิดต่างๆ เป็นมรดกภูมิปัญญาที่บรรพชนได้บอกเล่าและบันทึกเป็นตำราสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นมาจนปัจจุบัน ตำราการนวดแผนไทยโบราณปรากฏในหนังสือสมุดไทยมีเก็บรักษาไว้ตามวัดวาอารามต่าง ๆ เป็นจำนวนมาก ที่สำคัญและเป็นที่รู้จักกว้างขวางคือ จารึกตำรา “แผนนวด” วัดพระเชตุพนฯ หรือวัดโพธิ์

พระพุทธบาท สระบุรี เป็นปูชนียสถานที่พุทธศาสนิกชนไทยศรัทธาบูชามาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาจนปัจจุบัน เชื่อกันว่าใครที่ได้ไปนมัสการพระพุทธบาทถึง 7 ครั้ง ย่อมมีสวรรค์เป็นที่หมายในภพหน้า ผลแห่งศรัทธาบุญยาตราทำให้เกิดวรรณคดีที่เกี่ยวเนื่องกับการไปนมัสการพระพุทธบาทมากกว่า 10 เรื่อง สมัยอยุธยา เช่น โคลงนิราศพระบาท สำนวนเจ้าฟ้าอภัย โคลงนิราศพระบาทกับบุณโณวาทคำฉันท์ สำนวนพระมหานาค วัดท่าทราย สมัยรัตนโกสินทร์

เรื่องราวซึ่งกระผมจะนำมาเล่าขานสู่กันมื้อนี้ เป็นตำนานที่บรรพชนท่านเสกสรรปั้นปรุงบันทึกเป็นข้อมูลลงในสมุดข่อยโบราณเรื่อง “จดหมายเหตุเก่า เรื่องพระเจ้าแผ่นดินกรุงศรีอยุธยาแต่งทูตไปนมัสการพระมาไลยเจดีย์เมืองหงสาวดี” เนื้อหาในจดหมายเหตุเรื่องนี้ประหลาดพิสดารจนมนุษย์ยุคปัจจุบันอย่างเราท่านจินตนาการตามโวหารโบราณได้ไม่ถึงเศษเสี้ยว

ตามประสาชาวชนบทที่มีพื้นเพมาจากบ้านไร่ปลายนา กระผมคุ้นเคยกับควายมาแต่อ้อนแต่ออก ภารกิจของควายเท่าที่พบเห็นเจนตามักเกี่ยวกับการทำนา

ผู้แต่งบทสรรเสริญคุณานุคุณดังกล่าวคือ พระยาศรีสุนทรโวหาร ญาณปรีชามาตย์ บรมนารถนิตยภักดีพิริยพาหะ (น้อย  อาจารยางกูร) ปูชนียาจารย์ผู้มีคุณูปการใหญ่หลวงต่อการศึกษาไทยสมัยแรกเริ่มปฏิรูปในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว