โควิดป่วนขนส่งทางเรือ

เมื่อโควิด-19 เริ่มระบาดช่วงต้นปี 2020 ผู้รู้ทั้งหลายให้ความเห็นว่าธุรกิจขนส่งทางเรือตายแน่ๆ เพราะเมื่อธุรกิจพังพินาศเพราะล็อคดาวน์และไม่มีการผลิต การขนส่งก็ย่อมถูกกระทบเป็นลูกโซ่ไปด้วย อย่างไรก็ดี พอถึงกลางปี 2020 สถานการณ์ของเรือขนส่งตู้คอนเทนเนอร์ที่จอดอยู่ตามท่าเรือต่างๆ อย่างว่างเปล่า รวมทั้งชาวเรือที่นอนตบยุงก็พลิกผันทันที

ปัจจุบันเรือขนส่งทางทะเลทั่วโลกทั้ง 50,000 ลำวิ่งกันไม่หยุดหย่อนและลูกเรือ 1.6 ล้านคนต้องทำงานในเรือเป็นปีโดยไม่สามารถเดินทางขึ้นท่าเรือได้เพราะกลัวนำเชื้อไปติดเขา

ตัวการที่พลิกผันทุกสิ่งก็คือการคลิกบนจอ “buy now” ของคนนับล้านๆ คน โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนอเมริกัน ประเทศที่มีขนาดเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับหนึ่งของโลก (GDP สูงถึงร้อยละ 25 ของ GDP โลก) เมื่อถูกล็อกดาวน์ห้ามกินอาหารในร้าน ไม่มีโอกาสใช้จ่ายดังเคยและรัฐบาลให้เงินชดเชยแต่ละครอบครัวนับแสนบาท จึงเปลี่ยนพฤติกรรมไปซื้อของออนไลน์แทน และส่วนใหญ่มาจากจีน

ระหว่างมีนาคม 2020 ถึงเดือนเดียวกันของปี 2021 ยอดขายธุรกิจการค้าปลีกเพิ่มขึ้นเกือบร้อยละ 28 บริษัทเดินเรือมีชีวิตชีวาขึ้นมา ต้องไปขนตู้คอนเทนเนอร์ที่วางทิ้งตามท่าเรือในหลายประเทศมาจีนเพื่อบรรจุขนส่งสินค้าไปสหรัฐอเมริกา

เรือขนส่งวิ่งกันหนาตา เรือลำหนึ่งขนส่งได้ประมาณ 190,000 ตัน ผู้ผลิตต้องแย่งกันจองพื้นที่บนเรือขนส่ง จำนวนเรือก็เพิ่มขึ้นได้ช้าเพราะลำหนึ่งใช้เวลาสร้างประมาณสองปี หลักฐานของการวิ่งกันไปทั่วก็คือในปี 2020 มีตู้คอนเทนเนอร์ตกทะเล 3,000 ตู้ และในสามเดือนของปี 2021 ตกทะเลแล้ว 1,000 ตู้ เมื่อไม่นานมานี้เรือชนกันในคลองซูเอซ ส่งผลให้เรือขนส่งหลายลำมีมูลค่าสินค้ารวมกัน 9,000 ล้านเหรียญ (เกือบ 300,000 ล้านบาท) ติดค้างอยู่หลายวัน

การขนส่งทางเครื่องบินก็แพงมาก เพราะเมื่อหลายประเทศไม่ยอมให้ลงจอดจึงมีเครื่องบินขนสินค้าน้อยลำ ราคาขนส่งพุ่งขึ้นจาก 4 เหรียญเป็น 14 เหรียญต่อกิโลกรัม การขนส่งทางเรือถูกกว่ามาก แต่ถึงกระนั้นค่าขนส่งทางเรือก็เพิ่มจาก 2,000 เหรียญ (64,000 บาท) เป็นเกือบ 6,000 เหรียญ (192,000 บาท) ต่อตู้คอนเทนเนอร์ขนาด 40 ฟุต ในช่วงเวลากว่าสองปีที่ผ่านมา

ค่าขนส่งทางเรือที่เพิ่มขึ้นถึงสามเท่าตัว ทำให้ธุรกิจขนส่งทางเรือมีกำไรงาม เมื่อค่าขนส่งทางเรือสูงขึ้นมาก ค่าขนส่งทางรถไฟจากจีนไปยังประเทศต่างๆ จำนวนมากในยุโรปจึงลดความแพงโดยเปรียบเทียบ ขบวนรถไฟขนสินค้าจากเมืองอี้อู (อยู่ห่างจากเซี่ยงไฮ้ 300 กิโลเมตร) เป็นที่นิยมขึ้น ปัจจุบันมีขบวนรถไฟขนสินค้าจากจีนไปยุโรปหลายสิบขบวนในแต่ละอาทิตย์ ขบวนอี้อู-ลอนดอนใช้เวลา 18 วัน ในขณะที่หากเป็นทางเรือใช้เวลา 30-45 วัน

สินค้าที่ขนส่งไปสหรัฐอเมริกาได้แก่เครื่องมือและอุปกรณ์แพทย์ในตอนแรก และต่อมาเป็นอุปกรณ์การทำสวน รองเท้า โต๊ะ เฟอร์นิเจอร์ ผ้าห่ม ฯลฯ หลากหลายชนิดด้วยปริมาณมากมายอย่างไม่น่าเชื่อ

แม้ในยามที่เศรษฐกิจส่วนตัวไม่ดีนัก คนอเมริกันยังต้องการสินค้ามากมายขนาดนี้ ถ้าโควิด-19 ระบาดบรรเทาแล้ว ความต้องการสินค้าจากจีนจากทั่วโลกจะมีมากเพียงใด เป็นที่คาดเดาได้ว่าหลังจากผู้คนรู้สึกอัดอั้นซื้อหาอะไรไม่ได้ดังใจมานาน การซื้อขายออนไลน์จะผสมผสานกับแบบปกติจนกลายเป็นความต้องการสินค้ามหาศาลจากสหรัฐอเมริกาและยุโรปตลอดจนเอเชียด้วย

การระบาดของโควิด-19 บันดาลให้ธุรกิจพังพินาศ แต่ไม่จำเป็นต้องย่ำแย่เหมือนกันหมดดังที่เกิดกับธุรกิจเดินเรือข้างต้น คำคาดเดาหรือพยากรณ์อาจไม่ถูกต้องเสมอไป จนท้อแท้ถึงกับนั่งพับเพียบพนมมือรอให้สิ่งพยากรณ์นั้นมาถึง ความผิดพลาดทางการคาดคะเนเกิดขึ้นได้เสมอ ดังนั้นจึงไม่ควรหวั่นไหวจนเกินควรและยอมให้มันทำลายกำลังใจของเราในการพลิกฟื้น

คอลัมน์: สารบำรุงสมอง

เรื่อง: รศ.ดร.วรากรณ์ สามโกเศศ