ชุมชนจุลินทรีย์ในร่างกายเรา หรือที่เรียกว่า microbiome นี้คืออะไร ขอให้ท่านนึกภาพเวลาเราไปดำน้ำดูปะการัง เราจะเห็นสารพัดสัตว์น้ำและพืชน้ำ ทั้ง กุ้ง หอย ปู ปลา หลากชนิด หลากสี หลากรูปร่าง ม้าน้ำ ปะการัง สาหร่ายแบบต่างๆ ว่ายวน ยั้วเยี้ย ทั้งหมดนี้อยู่ด้วยกันอย่างกลมกลืน พึ่งพาอาศัยกันและกันอย่างลงตัวเป็นระบบนิเวศ ฉันใดก็ฉันนั้น ในทางเดินอาหาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งในลำไส้ของเรา ก็มีจุลินทรีย์ทั้งแบคทีเรีย ไวรัส เชื้อรา ยีสต์ จำนวนมาก อาศัยเป็นชุมชนในลักษณะเดียวกันกับที่เราเห็นสัตว์และพืชอยู่ด้วยกันเมื่อไปดูปะการังก้นทะเล
ความสามารถในการตรวจดูยีนของสิ่งมีชิวิตได้อย่างละเอียด (genome sequencing) ทำให้รู้ว่าเซลล์ทั้งหมดของคนมียีนราว 25,000 แบบ ส่วนที่จุลินทรีย์ในลำไส้มียีนถึงแบบ 3,300,000 แบบ จุลินทรีย์ในลำไส้นี้ดำรงชีวิตและสื่อสารประสานงานอย่างแนบแน่นกับเซลล์ของระบบต่างๆ ในร่างกาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งระบบภูมิคุ้มกันโรค เพราะอย่าลืมว่าร้อยละ 80 ของเซลล์ที่เป็นกำลังพลของระบบภูมิคุ้มกันมีที่ตั้งอยู่ในลำไส้นี่เอง กลไกที่จุลินทรีย์ในลำไส้มีอิทธิพลต่อการทำงานของเซลล์ร่างกายนั้นก็โดยการย่อยกากหรือใยอาหารที่เรากินเข้าไปให้กลายเป็นโมเลกุลกรดไขมันสายโซ่สั้น (short chain fatty acid – SCFA) ซึ่งส่วนหนึ่งกลายเป็นอาหารเลี้ยงเซลล์เยื่อบุผิวลำไส้และเซลล์ระบบภุมิคุ้มกัน อีกส่วนหนึ่งถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดเพื่อไปช่วยการทำงานของเซลล์ต่างๆ ของร่างกาย
ความรู้เรื่องชุมชนจุลชีพในลำไส้กับโรคเรื้อรังเป็นของใหม่ ตอนนี้ข้อมูลที่มีสรุปได้แน่ชัดแต่เพียงว่า หากชุมชนจุลชีพนี้มีความหลากหลายทั้งชนิดและปริมาณ โอกาสป่วยเป็นโรคเรื้อรังก็จะน้อย ที่ป่วยอยู่ก็จะหายป่วยได้ แต่หากปริมาณและความหลากหลายของจุลชีพในลำไส้ลดลง โอกาสป่วยเป็นโรคเรื้อรังก็จะกลับมากขึ้น เราจึงควรมุ่งสร้างความหลากหลายให้ชุมชนจุลินทรีย์ในลำไส้ด้วยวิธี 5 วิธี คือ
1.กินอาหารเลี้ยงจุลินทรีย์ (prebiotic) มากๆและหลากหลาย อันได้แก่พืช ผัก ผลไม้ ถั่ว งา นัต ธัญพืชไม่ขัดสี เน้นอาหารที่มีโพลีฟีนอลซึ่งเป็นสีม่วงแดงคล้ำในอาหาร
2.กินอาหารที่มีตัวจุลินทรีย์ตัวเป็นๆ (probiotic) ได้แก่ อาหารหมักดองต่างๆ รวมทั้งโยเกิร์ต ถั่วหมัก เต้าหู้ เทมเป้ ถั่วเน่า ผลไม้ดอง ผักดอง ชาหมัก กะปิ น้ำปลา น้ำบูดู ปลาร้า ซีอิ๊ว
3.หลีกเลี่ยงอาหารที่ผ่านกระบวนการผลิตเชิงอุตสาหกรรมมาก (ultra-process food- UPS) ได้แก่อาหารบรรจุเสร็จเป็นกล่องเป็นถุงอยู่บนหิ้งได้นานๆ มีเนื้ออาหารธรรมชาติน้อย มีสารที่ไม่ใช่อาหารธรรมชาติเติมเข้าไปมาก อาหารเหล่านี้มักมีการเติมสารถนอมอาหาร (preservative) ซึ่งก็คือยาฆ่าจุลินทรีย์นั่นเอง และมักมีการเติมสารแต่งสี กลิ่น รส (additives) ซึ่งทั้งหมดนี้ไม่ใช่อาหารธรรมชาติที่จุลินทรีย์ทนไม่ได้ แถมอาหารแบบนี้มีกากน้อย กินมากก็รังแต่จะลดความหลากหลายของจุลินทรีย์ในลำไส้ และเกี่ยวพันกับการเป็นโรคอ้วนและโรคเรื้อรังอื่นๆ
คอลัมน์: สุขภาพ เรื่อง: นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
 ทำให้รู้ว่าเซลล์ทั้งหมดของคนมียีนราว 25,000 แบบ ส่วนที่จุลินทรีย์ในลำไส้มียีนถึงแบบ 3,300,000 แบบ จุลินทรีย์ในลำไส้นี้ดำรงชีวิตและสื่อสารประสานงานอย่างแนบแน่นกับเซลล์ของระบบต่างๆ){kind=link}