ความรักเป็นสิ่งสากลซึ่งมนุษย์ทุกชาติเข้าใจ แต่ถ้อยคำที่ใช้ส่งสารสื่อความรักนั้นย่อมแตกต่างกันตามเชื้อชาติภาษา คำที่กล่าวถึงสายใยความรักในภาษาลาวนั้นมีหลายคำที่ใช้คล้ายคลึงกับภาษาไทย แต่บางคำที่เหมือนกันก็ให้ความหมายแตกต่างกันเล็กน้อย บางคำก็มาจากวรรณกรรมที่มีร่วมกันของสองฝั่งโขง การเอ่ยคำรักเป็นเรื่องยาก และยิ่งจะลำบากหากไม่เข้าใจให้ตรงกัน
ຮັກ ฮัก หมายความว่า รัก, ความรัก ตัวอักษร ร เรือ ในภาษาไทย ออกเสียงในภาษาลาวเป็น ฮ เฮือ คำว่า ฮัก นี้ใช้กับความรักทุกรูปแบบ เช่นความรักในครอบครัว ความรักระหว่างชายหญิง รวมถึงความรักในประเทศชาติบ้านเมือง
ມັກ มัก หมายความว่า ชอบ, ความชอบพอ และยังหมายถึงกิจที่ได้ทำเป็นประจำด้วย ในภาษาไทยยังคงมีใช้ในสำนวน เช่น มักง่าย มักมาก เลือกที่รักมักที่ชัง เลือกนักมักได้แร่ แต่ภาษาลาวใช้ตรงตัวว่าชอบ เช่น ข้อยมักเจ้า (ฉันชอบเธอ) บ่าวมักม่วน (ผู้ชายชอบสนุก)
ແພງ แพง หมายความว่า หวง ห่วงใย อยากถนอมรักษา เป็นคำที่มีความหมายแตกต่างจากภาษาไทยอย่างมาก แต่อาจหมายถึงสิ่งที่มีค่าสูงจนต้องหวงแหนและถนอมไว้ก็เป็นได้ เช่น ลูกหล่าคำแพง หมายถึง ลูกคนเล็กที่มีค่าน่าทะนุถนอม ฮักแพง หมายถึง รักและห่วง
ສົມສ້າງ สมส้าง หมายความว่า ร่วมสร้าง, เป็นคู่บุญบารมี, มีวาสนาต่อกัน ถือเป็นวลีเกี่ยวกับความรักซึ่งมีความหมายใช้ได้หลายประการในภาษาลาว ในงานแต่งดองมงคลสมรส ก็มักจะอวยพรให้คู่บ่าวสาวเป็นคู่สมส้าง หรือในภาษากฎหมายลาว สินสมรส ก็เรียกว่า สินสมส้าง
ສາຍແນນ สายแนน หมายความว่า บุพเพสันนิวาส ความเชื่อดั้งเดิมของคนลาวเชื่อว่า มนุษย์มีเส้นคล้ายเส้นด้ายเชื่อมโยงกันอยู่บนฟ้า และพญาแถนเป็นผู้กำหนดผูกความสัมพันธ์นั้นไว้แต่ชาติปางก่อนเกี่ยวพันกันเป็นกกแนนซึ่งมนุษย์ไม่อาจหยั่งรู้ คำว่าแนน หรือ สายแนนมักใช้ในคำผญา บทเพลงลาวและอีสาน ถึงโชคชะตาความรัก เช่น คาดแต่แถนแนนแต่ฟ้า ไผห้ามก็บ่ฟัง (กำหนดมาแต่พระเจ้า บุพเพสันนิวาสจากฟ้า ใครจะห้ามก็ไม่ฟัง) เป็นต้น
ขอให้ทุกท่านพบคู่สมส้าง เสี่ยงสายแนนเจอคนฮักแพงมีฮักมั่นขวัญยืนในเดือนแห่งความรักทั่วกัน
คอลัมน์: ไขคำข้ามโขง
เรื่อง: ธีรภัทร เจริญสุข
