ปัญหามลพิษและขยะเป็นปัญหาเรื้อรังและเกิดขึ้นมานานในสังคมเมือง การจัดการขยะต้องพึ่งพาความร่วมมือจากภาครัฐในการจัดเก็บและกำจัดขยะตามพื้นที่สาธารณะ รวมทั้งภาคเอกชนและประชาชนในการทิ้งและคัดแยกขยะให้เป็นที่ เพื่อลดมลพิษและสิ่งปฏิกูลให้บ้านเมืองดูสะอาดงามตาน่าอยู่อาศัย ภาครัฐของลาวได้รณรงค์เรื่องขยะในตัวเมืองอย่างต่อเนื่อง และเราอาจจะเห็นป้ายโฆษณาชักชวนต่างๆ ระบุตามสถานที่ทั่วไปซึ่งควรทำความเข้าใจเพื่อให้จัดการขยะได้อย่างถูกต้อง
ຂີ້ເຫຍື້ອ ขี้เหยื้อ คือ ขยะ หมายถึงเศษสิ่งของที่ทิ้งแล้ว คำว่า เหยื้อ ในที่นี้มีความหมายเช่นเดียวกับคำว่า เยื่อ ในภาษาไทย คือเป็นสิ่งประกอบในสิ่งของหรือส่วนที่ใหญ่กว่า เช่น เนื้อเยื่อ ເນື້ອເຫຍື້ອ เมื่อรวมกับคำว่า ขี้ ก็จะหมายถึงสิ่งปฏิกูลหรือสิ่งปรกน่ารังเกียจ
ຖິ້ມ ถิ้ม สะกดให้ออกเสียงเช่นเดียวกับ ทิ่ม (เสียงโท) แต่สำเนียงลาวเมื่อพูดเป็นประโยคจะออกเสียงเป็น ถิ่ม (เสียงเอก) คือ ทิ้ง การเลิกใช้ การละทิ้ง คำนี้ใช้แก่การทิ้งขยะและการเลิกร้างจากลา
ຊະຊາຍ ซะซาย คือ กระจัดกระจาย ไม่เป็นระบบระเบียบ ในที่นี้หมายถึงการทิ้งขยะไม่เป็นที่เป็นทาง กระจัดกระจายไม่น่ามอง คำว่าซะซาย มักใช้ในสำนวน ຊະຊາຍຍາຍຫຍາກ ซะซายยายหยาก หมายถึงสภาพกระจัดกระจายเลอะเทอะมั่วไปทั่ว
ຖົງຍາງ ถงยาง คือ ถุงพลาสติกใส่ของ มักเป็นคำที่คนไทยเข้าใจผิดและสับสนกับคำว่าถุงยางอนามัย ซึ่งผู้ชายใช้ในการคุมกำเนิด ขยะถุงพลาสติกเป็นขยะที่กำจัดยากและปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อมได้ง่ายเพราะมีน้ำหนักเบา การรณรงค์ให้งดใช้ ถงยาง หรือถุงพลาสติกจึงเป็นเรื่องสำคัญ
ນ້ຳເປື້ອນ น้ำเปื้อน หมายถึง น้ำเสีย น้ำครำ ที่ปล่อยออกจากครัวเรือนหรือโรงงานโดยยังมิได้บำบัด จึงจำเป็นต้องวางมาตรการในการควบคุมมลพิษทางน้ำ และ น้ำเปื้อน อย่างทั่วถึง
ຕຸກນ້ຳ ตุกน้ำ คือ ขวดน้ำ ภาษาลาวเรียกบรรจุภัณฑ์ใส่น้ำเป็นแก้วและเป็นตุก หากขวดทำจากแก้วก็จะเรียกแก้ว ส่วนแก้วน้ำในภาษาไทยนั้น ลาวเรียกว่า จอก แต่ถ้าขวดใส่น้ำหรือเครื่องดื่มทำจากวัสดุอื่น เช่น ไม้ พลาสติก จะเรียกตุก ตุกน้ำพลาสติกเป็นขยะที่นำไปรีไซเคิลและขายได้ การคัดแยกตุกน้ำจึงจำเป็น
ອະນາໄມ อะนาไม คือ ความสะอาด ในภาษาลาวเป็นได้ทั้งคำนามและคำกริยา หากเป็นคำกริยาอะนาไม จะหมายถึง การทำความสะอาด การเก็บขยะ ในสังคมลาวมีกิจกรรมร่วมอะนาไม คือเก็บขยะทำความสะอาดร่วมกันของชุมชนทุกสัปดาห์ เป็นงานบังคับอย่างหนึ่งขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
คอลัมน์: ไขคำข้ามโขง
เรื่อง: ธีรภัทร เจริญสุข
