คำฉลองเทศกาลงานบุญลาว

ช่วงปลายปีเป็นช่วงเวลาที่คนลาวนิยมจัดงานฉลอง งานรื่นเริง และเทศกาลต่างๆ เนื่องจากเป็นฤดูเก็บเกี่ยว อากาศเย็นสบาย และไม่มีพายุฝนมารบกวน การจัดงานบุญงานเทศกาลนั้นเป็นประเพณีเก่าแก่ในวัฒนธรรมลาวพื้นบ้าน คำศัพท์ที่ใช้เป็นคำลาวดั้งเดิมจึงแตกต่างไปจากภาษาไทยหรือภาษาบาลี-สันสกฤตที่ยืมมาใช้

ບຸນ บุน – บุญ คือ งานฉลอง หรืองานที่รวมตัวคนเป็นจำนวนมาก ไม่จำกัดเฉพาะงานที่เกี่ยวข้องกับการทำบุญทำกุศลในพุทธศาสนาเท่านั้น แต่ยังหมายรวมถึงงานฉลองทั่วไปหรืองานที่มีการจัดพิธีกรรมต่างๆ ตามประเพณีด้วย

ບຸນມະໂຫລານ บุนมะโหลาน  – บุญมโหฬาร คือ งานเทศกาลเฉลิมฉลองใหญ่ที่จัดต่อเนื่อง มีการประดับตกแต่งและจัดการร่วมกันหลายฝ่าย เป็นคำแปลหนึ่งของคำว่า festival ในภาษาอังกฤษ

ງັນ งัน คือ งานรื่นเริง การแสดง มหรสพ ที่จัดในงานบุญ งานเฉลิมฉลอง อาจเป็นได้ทั้งการแสดงพื้นบ้านดั้งเดิม เช่น หมอลำ และการแสดงสมัยใหม่ อย่างเช่นการจัดหนังกลางแปลง หรือวงดนตรีสตริง คำเดียวกันนี้ยังใช้ในภาคอีสานของไทยด้วย

ເຮືອນດີ เฮือนดี คือ งานศพ ประเพณีงานศพดั้งเดิมของชาวลาวนั้นไม่ถือว่าเป็นงานโศกเศร้าอาลัย แต่เป็นงานบุญที่เป็นงานรื่นเริงอย่างหนึ่ง คือส่งให้ผู้วายชนม์ไปยังสุคติหลังความตายด้วยความสุข จึงเรียกว่า เฮือนดี คือถือว่าผู้ตายได้ไปยังบ้านใหม่ที่ดีแล้ว ทั้งยังมีการจัดการแสดงรื่นเริงให้ผู้มาร่วมงานได้ชม เรียกว่า ງັນເຮືອນດີ งันเฮือนดี

ກິນດອງ กินดอง คือ งานแต่งงาน คำว่า ດອງ ดอง คือการแต่งงานเข้ามาร่วมอยู่ในสายตระกูลเดียวกัน เมื่อคู่สมรสได้ดองกัน จึงมีงานรับประทานอาหารร่วมฉลองคู่บ่าวสาว

ບຸນເຂົ້າສາກ บุนเข้าสาก คือ งานเทศกาลสารท เป็นประเพณีร่วมกับไทยในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 10 คำว่า สาก เพี้ยนมาจาก สารท ซึ่งหมายถึงฤดูเก็บเกี่ยว บุนเข้าสากนี้ยังเป็นเวลาที่ชาวลาวจะไปไหว้บรรพบุรุษที่ธาตุเก็บอัฐิในวัด และเป็นเวลาที่ญาติพี่น้องจะได้มารวมตัวกันฉลองอีกวันหนึ่งนอกจากงานสงกรานต์

ບຸນສ່ວງເຮືອ บุนส่วงเฮือ คือ งานแข่งเรือ ชาวลาวใช้ชีวิตอยู่กับสายน้ำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งแม่น้ำโขง การแข่งเรือจึงอยู่ในวัฒนธรรมลาวร่วมกันคล้ายกับชาวเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และจีนตอนใต้ คำว่า ส่วง หมายถึงการเสี่ยงทาย มีที่มาจากการเสี่ยงทายแข่งเรือระหว่างกษัตริย์กับมเหสีในประเพณีโบราณ ว่าหากเรือมเหสีชนะ บ้านเมืองจะร่มเย็นเป็นสุข

คอลัมน์: ไขคำข้ามโขง

เรื่อง: ธีรภัทร เจริญสุข