ฟันขาวสวยที่เรียงเป็นระเบียบในปากของเรามิได้เกิดจากการแปรงฟันวันละ 2 ครั้งเท่านั้น หากแต่ยังมีปัจจัยอื่น รวมทั้งพฤติกรรมในการบริโภคอาหารของเรา ทำอย่างไรเราจึงจะมีฟันสวยและแข็งแรงซึ่งเป็นผลดีต่อสุขภาพด้วย
ความรู้เรื่องฟันในปัจจุบันก้าวหน้าไปมาก มีการพบว่าเคลือบฟัน (enamel) ซึ่งบางเคลือบผิวฟันนั้นเป็นปราการสำคัญแห่งแรกในการป้องกันความสึกหรอของฟัน ความแข็งแรงของเคลือบฟันจะช่วยป้องกันฟันผุได้เป็นอย่างดี อาหารหรือน้ำหรือยาที่เราบริโภคทุกวันนั้นมีส่วนอย่างสำคัญในการทำลายแร่ธาตุที่มีสารช่วยให้เคลือบฟันแข็งแรง พันธุกรรมและความป่วยไข้ตอนเป็นเด็กก็มีผลต่อความแข็งแรงของฟันด้วย
อะไรทำให้ฟันไม่แข็งแรงและเราจะช่วยให้ฟันแข็งแรงได้อย่างไร?
ประการแรก บางคนมีเคลือบฟันที่เปราะแตกง่ายอันเป็นผลจากพันธุกรรม แต่ที่เกิดบ่อยก็คือสภาพแวดล้อมบางอย่างตอนอยู่ในครรภ์มารดากระทบการเจริญเติบโตในขั้นตอนแรกหรือขาดวิตามิน D หรือแม่มีระดับน้ำตาลสูงในขณะที่ท้อง งานวิจัยบางชิ้นพบว่าการขาดสารอาหารตอนเป็นทารก หรือการเป็นโรคหัด โรคปอดบวม (นิวมอเนีย) หรือไข้ขึ้นสูงบ่อยตอนเป็นทารกก็อาจมีส่วนทำให้เคลือบฟันไม่สามารถทำงานอย่างแข็งขันได้ เคลือบฟันยิ่งอ่อนแอ ก็ยิ่งมีโอกาสฟันผุได้ง่าย
ในวัยที่โตขึ้น อาหารและเครื่องดื่มที่เป็นกรด เช่น น้ำผลไม้ น้ำอัดลม น้ำเปล่าอัดลม และอาหารที่เจือปนน้ำส้ม (vinegar) มีส่วนอย่างสำคัญที่ทำให้เคลือบฟันเสื่อมสลาย กาแฟถึงแม้จะเป็นกรดก็ไม่มีฤทธิ์ทำลายเหมือนน้ำผลไม้รสเปรี้ยวและน้ำอัดลม อย่างไรก็ดี หากใส่น้ำตาลในกาแฟก็อาจทำให้แบคทีเรียในปากลุกลาม เพิ่มความเป็นกรดและทำลายผิวเคลือบฟันได้
ประการที่สอง อาหารและเครื่องดื่มที่ติดฟัน หากบริโภคบ่อยๆ เคลือบฟันจะสูญเสียแร่ธาตุและอ่อนแอลงจนเกิดฟันผุได้ง่ายขึ้น ตัวอย่างเช่นช็อกโกแลตแท่ง ถ้าบริโภคครั้งเดียวหมดก็มีโอกาสเกิดกรดแค่ครั้งเดียว แต่ถ้าบริโภคหลายครั้งกว่าจะหมดแท่งก็เท่ากับมีโอกาสเกิดกรดหลายครั้งซึ่งสร้างความเสียหายได้มากกว่า
น้ำลายมีบทบาทสำคัญในการลดความเป็นกรดในปากที่ทำลายฟัน นอกจากนี้น้ำลายยังช่วยเสริมแร่ธาตุแก่เคลือบฟันโดยการสัมผัสกับผิวฟัน คนที่กินยาแล้วปากแห้งมีน้ำลายออกมาน้อยต้องระวังเพราะจะทำให้ฟันเสีย ดังนั้นจึงควรดื่มน้ำให้เพียงพออยู่เสมอเพื่อผลิตน้ำลายได้มากๆ
ประการที่สาม การป้องกันเคลือบฟันเพื่อสุขภาพของฟันเป็นเรื่องสำคัญ สิ่งที่ควรทำคือการแปรงฟัน และใช้ไหมขัดฟันเป็นประจำ (ควรแปรงฟันภายในครึ่งชั่วโมงหรือหนึ่งชั่วโมงหลังจากทานอาหารเพื่อให้น้ำลายได้ทำหน้าที่ลดกรดก่อน) มีคำแนะนำในปัจจุบันให้ใช้ยาสีฟันที่มีสารฟลูโอไรด์ซึ่งจะนำทั้งแคลเซียมและฟอสฟอรัสไปสู่น้ำลายเพื่อช่วยให้เคลือบฟันแข็งแรงขึ้นจนสามารถป้องกันฟันผุ
เพื่อป้องการเสื่อมสภาพของเคลือบฟันต้องพยายามควบคุมการบริโภคอาหารและเครื่องดื่มที่เป็นกรด ควรเลี่ยงการจิบเครื่องดื่มเหล่านี้ไปพักใหญ่เพราะเปิดโอกาสให้กรดและแบคทีเรียมีผลกระทบด้านลบต่อฟันของเรามากขึ้น จงบ้วนปากหลังอาหารและดื่มน้ำอย่างสม่ำเสมอ และประการสำคัญตรวจฟันกับทันตแพทย์เป็นระยะๆ
อย่าลืมว่าถ้าเคลือบฟันเสื่อมสภาพอย่างต่อเนื่องแล้วจะไม่สามารถแก้ไขให้กลับมาเหมือนเดิมได้
คอลัมน์: สารบำรุงสมอง
เรื่อง: รศ.ดร.วรากรณ์ สามโกเศศ
