เช้าวันหนึ่งผมนั่งซ้อนท้ายรถมอเตอร์ไซค์รับจ้างกลับบ้าน เมื่อรถแล่นถึงจุดหนึ่งกลางซอย พลันมีขี้นกหล่นจากฟ้าลงมาตรงตำแหน่งคนขี่พอดีเป๊ะ! นกตัวนั้นปล่อยของเสียขณะบิน หากจักรยานยนต์แล่นเร็วกว่านี้เพียงหนึ่งวินาที ขี้นกก็จะหล่นบนหัวผม ผมรอดพ้นขี้นกมาได้อย่างหวุดหวิด
บางคนเรียกเหตุการณ์แบบนี้ว่า ‘ดวง’
บางคนก็โยงเรื่องดวงเข้ากับอำนาจเบื้องบน
ในสเกลที่ใหญ่ขึ้น เช่น การประสบอุบัติเหตุ บ้านถูกไฟไหม้ ฯลฯ เรามักโยงว่ามันเป็นความซวย หรือดวงตก ต้องไปทำบุญทำทาน บูชาเทพบางองค์ แก้เคล็ด เปลี่ยนชื่อ เปลี่ยนสีรถ เปลี่ยนหมายเลขโทรศัพท์ ฯลฯ
ทว่าสรรพสิ่งและชีวิตในโลกโลดแล่นไปตามเหตุและปัจจัย (cause-effect) การรอดพ้นขี้นกเกิดขึ้นเพราะผมเดินไปถึงคิววินมอเตอร์ไซค์ในเวลาหนึ่ง รอคิวรถในปริมาณเวลาหนึ่ง ถ้าผมเดินเร็วกว่านี้หรือช้ากว่านี้แค่วินาทีเดียว ถ้าคนขี่จักรยานยนต์มาเทียบรถเร็วขึ้นหรือช้าลงแค่วินาทีเดียว ถ้านกตัวนั้นบินมาเร็วขึ้นหรือช้าลงแค่วินาทีเดียว ผมก็ต้องกลับบ้านพร้อมขี้นกบนศีรษะ
ทั้งหมดนี้เป็นแค่จังหวะโอกาส (chance) มันเป็นคำที่เราเรียกเหตุนี้ ไม่ใช่อำนาจพิเศษใดๆ
ในช่วงชีวิตมนุษย์เรา คนบางคนยืนอยู่ถูกที่ถูกเวลา ชีวิตรุ่งเรือง บางคนยืนอยู่ผิดที่ผิดเวลา ก็ตกอับ
เราทำดีที่สุดได้แค่จุดที่เราคุมได้ เช่น เรียนดีที่สุด ขยันที่สุด หนักเอาเบาสู้ ฯลฯ แต่ยังมีปัจจัยที่เราคุมไม่ได้ ซึ่งไม่ใช่ความผิดของใคร มันเป็นของมันอย่างนั้น
เราไปสมัครงานในบริษัทหนึ่ง คู่แข่งของเราคือนาย ก. ที่หากเทียบคุณสมบัติกับเรา เขาจะได้งานนี้แน่นอน แต่ในวันสัมภาษณ์ นาย ก. เกิดอุบัติเหตุ ไปสัมภาษณ์ไม่ได้ เราจึงได้งานนั้น
มันคือ chance คือปัจจัยที่เรากำหนดไม่ได้
chance นี้ทำให้นาย ก. ไม่ได้งานนั้น และทำให้เราได้งานนั้น
แต่มันจะเป็น chance ที่ส่งผลดีหรือไม่ดี ก็ขึ้นกับปัจจัยและตัวแปรอีกมากมายเช่นกัน การได้งานในบริษัทนั้นอาจเป็นเรื่องดีหรือเรื่องเลวร้ายสำหรับเราก็ได้
สมมุติว่าเรามีนัดหมายที่จุดนัดในเวลา x แต่เราถูกกำหนดด้วยเวลาของรถไฟฟ้าที่มาถึงในเวลา y รถไฟฟ้าอาจช้าไปสิบห้าวินาทีเพราะใครคนหนึ่งที่สถานี z สะดุดล้ม
สิบห้าวินาทีอาจเปลี่ยนผลลัพธ์ไปเป็นคนละเรื่อง
เราออกจากบ้านในเวลา 07.00 น. จะพบนาย ก. ที่จุด ข. แต่หากเราออกจากบ้านในเวลา 07.05 น. เราจะพบนางสาว ค. ที่จุด ข. แทน และนางสาว ค. อาจเปลี่ยนชีวิตเรา
นี่ไม่ใช่เรื่องดวง มันคือ chance ที่เกิดขึ้นตามจังหวะและตัวแปรจำนวนมหาศาล เราคุมตรงนี้ไม่ได้
ภาษาอังกฤษมีสำนวน by chance หมายถึงเกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่ในความจริง กระแสธารชีวิตและสรรพสิ่งก็ไหลของมันไปอย่างนั้น สิ่งที่เรากำหนดว่า ‘บังเอิญ’ ก็คือจุดที่เรายึดมั่นถือมั่นว่าเป็นเรื่องบังเอิญ
พูดง่ายๆ คือ by chance ก็คือ chance ที่เราไม่ได้วางแผน
มนุษย์เจ็ดพันล้านคนโลกแต่ละคนเดินชีวิตไปตามทางที่เขาเชื่อว่าเขาเลือกเอง แต่ความจริงคือเขาเลือกเองได้ส่วนหนึ่ง อีกส่วนหนึ่งเขาถูกกำหนดด้วยวิถีทางของคนอื่นหรือระบบ ทั้งคน สัตว์ พืช สภาวะอากาศ ไปจนถึงจุดดับของดวงอาทิตย์! ทุกเส้นทางประสานเป็นแหขนาดใหญ่ เป็น butterfly effect ของโลกทั้งมวล ที่เราเป็นเพียงฟันเฟืองชิ้นเล็กๆ ชิ้นหนึ่ง
สิ่งเดียวที่เราทำได้คือเตรียมพร้อมรับ chance ที่ดีพอให้เราก้าวไปจู่จุดหมายที่ดีหรือชีวิตที่ดี
…………………………..
ผมนึกถึงตัวเอง หากมิได้เกิดในและเติบโตในยุคทศวรรษ 60s แต่เกิดในยุคนี้ ผมอาจไม่มีโอกาสอ่านหนังสือจำนวนมากมาย นิสัยรักการอ่านอาจไม่เกิด และวันนี้โอกาสเป็นนักเขียนก็อาจเท่ากับศูนย์
หากผมมิได้ไปทำงานในต่างประเทศ อาจมีโลกทัศน์และความรู้อีกแบบหนึ่ง หลายบทหลายตอนในชีวิตเกิดขึ้นเพราะ ‘chance’ ของเราเป็นอย่างนั้น
อย่างไรก็ตาม นี่มิใช่ข้ออ้างของการไม่ไปถึงจุดหมายที่ฝันไว้ หรือใช้เป็นข้ออ้างเมื่อล้มเหลว ทุกๆ โอกาสก็มีการเสียโอกาส ทุกๆ การเสียโอกาส ก็มีโอกาส เพียงแต่เป็นโอกาสคนละอัน ถ้าเตรียมพร้อม และรู้จักพลิกแพลง ก็สามารถไปถึงจุดหมายใหม่ ที่อาจจะดีกว่าเดิมก็ได้
วินทร์ เลียววาริณ
winbookclub.com
เฟซบุ๊ก https://www.facebook.com/winlyovarin/
คอลัมน์ ลมหายใจ
เรื่องและภาพ: วินทร์ เลียววาริณ
