นอกจากสุนัขแล้วแมวก็เป็นสัตว์เลี้ยงที่น่ารักน่าเอ็นดู ฉลาดและรักอิสระ ปัจจุบันมนุษย์นิยมเลี้ยงแมว ไม่ใช่ด้วยเหตุผลไว้จับหนูแบบสมัยก่อน บางครอบครัวเลี้ยงแมวแบบเหมือนแมวเป็นลูกหลาน คือเอาอกเอาใจมากจนบางครั้งผู้เลี้ยงได้รับฉายาว่า “ทาส-นุด (มนุษย์)” คือทำตัวประดุจดังทาสของแมวแสนรักที่ตนเลี้ยงไว้ นอกจากนี้เป็นที่น่าสังเกตว่าแมวมีเรื่องราวเกี่ยวกับเรื่องให้โชคลาภ เช่น นางแมวขอฝน แมวนางกวัก เป็นต้น มีสำนวนไทยที่เกี่ยวกับแมวซึ่งมักจะได้ยินอยู่เสมอๆ แม้ในปัจจุบันเช่น แมวเก้าชีวิต ตีนแมว ฝากปลาย่างไว้กับแมว ฯลฯ
แมวเก้าชีวิต
โดยธรรมชาติแมวมีสัญชาตญาณในการกลับตัวกลางอากาศ กระดูกสันหลังและกระดูกไหปลาร้าของแมวมีความยืดหยุ่นสูง ทำให้บิดตัวได้มากเป็นพิเศษ ดังนั้นจะเห็นว่าเวลาแมวตกจากที่สูง มันจะสามารถตกลงพื้นด้วยความปลอดภัย การที่มันตัวเล็ก โครงกระดูกเบา และมีขนอันหนานุ่มทำให้มีส่วนช่วยลดความเร็วขณะตก และสามารถกางขาโก่งตัวเพื่อสร้างแรงฉุด เตรียมรับการกระแทก และลดความเร็วลงได้ เมื่อตีนของแมวแตะพื้นมันจะย่อตัวเพื่อกระจายแรงไปยังข้อต่างๆ ด้วยเหตุนี้แม้มันจะตกจากที่สูงถึงเก้าครั้งสิบครั้งมันก็สามารถมีชีวิตรอดได้ นั่นคือสามารถเอาตัวรอดได้จากสถานการณ์คับขัน
มีผู้นำ “แมวเก้าชีวิต” มาใช้เป็นสำนวนเปรียบให้หมายถึงการประสบความหายนะหรือความตกต่ำล้มเหลวหลายครั้ง แต่ก็ยังสามารถคืนกลับเอาตัวรอดมาได้ทุกครั้ง คือมีฐานะหรือชื่อเสียงได้ดั่งเดิม เช่น สัญชัยพูดกับนทีเพื่อนที่ช่วยเขาหาเสียงในการเสนอตัวเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร แต่ครั้งนี้เขาสอบตกว่า “ไม่เป็นไร แพ้ไม่ได้เป็นมาแล้วก็หลายครั้ง ได้เป็นมาแล้วก็หลายหน สักวันเราก็ต้องชนะอีก ผมมันแมวเก้าชีวิต ไม่ตายดับง่ายๆ หรอก”
ตีนแมว
โดยธรรมชาติอุ้งตีนแมวจะมีขนปกคลุมหนา ดังนั้นไม่เพียงแต่การเดินตามปกติ แม้เวลามันวิ่งหรือกระโดดก็จะมีเสียงเบามากจนไม่ได้ยิน ด้วยเหตุนี้จึงมีผู้ใช้สำนวน “ตีนแมว” เป็นสมญานามของพวกหัวขโมยให้หมายถึงสามารถเดินเบามากว่าเป็นพวกตีนแมว เช่น น้าชูไปแจ้งความที่สถานีตำรวจว่า เมื่อคืนนี้บ้านของเขาถูกพวกหัวขโมยมาขโมยโทรศัพท์เครื่องที่เพิ่งซื้อมาใหม่ซึ่งวางอยู่ข้างหัวที่นอนไปโดยที่เขาหลับไม่รู้ตัว ตำรวจจึงพูดว่า “ก็ไอ้พวกตีนแมวที่มีบ้านอยู่ในซอยนี้นี่แหละ มีคนเข้ามาแจ้งความไว้ 2-3 รายแล้ว กำลังตามล่าตัวอยู่ ใจเย็นๆ นะคงอีกไม่นานต้องจับได้แน่”
ฝากปลาย่างไว้กับแมว
ปกติแมวชอบกินปลาอยู่แล้ว ยิ่งถ้าเป็นปลาย่างที่มีกลิ่นหอมตลบไปทั่วบริเวณก็ยิ่งทำให้มันอยากกิน ถ้าเจ้าของย่างปลาแล้วยกตะแกรงลงจากเตาวางไว้บนโต๊ะ พูดกับแมวที่เฝ้าอยู่ใกล้ๆ ว่าอย่ายุ่งนะเดี๋ยวมา แล้วก็เดินเข้าไปในครัวเพื่อนำจานออกมาใส่ปลาย่าง แต่ปรากฏว่าพอออกมาจากครัวปลาย่างก็หายวับไปเกือบหมด เจ้าแมวที่เฝ้าอยู่ก็หายตัวไปด้วย
สำนวน “ฝากปลาย่างไว้กับแมว” จึงเกิดขึ้นใช้พูดเตือนบางคนว่าอย่าไว้ใจคนนัก อาจทำให้เดือดร้อนได้ภายหลัง เช่น นุดีกับเลิศจะไปธุระที่บ้านต่างจังหวัดเพียง 1 วัน 1 คืน ให้ลูกสาววัย 17 ปีเฝ้าบ้านตามลำพัง ก่อนออกเดินทางพบลุงช่วงก็เอ่ยปากฝากฝังลูกสาวไว้ ปรากฏว่าเมื่อกลับมาลูกสาวเล่าให้ฟังทั้งน้ำตาว่าลุงช่วงลวนลามเธอเมื่อเห็นปลอดคนในตอนบ่าย เธอจึงรีบเข้าบ้านล็อกกุญแจบ้านอย่างแน่นหนา พอนุดีได้ฟังก็พูดกับเลิศว่า “ต่อไปอย่าได้วางใจใครอย่างนี้ ยังโชคดีนะที่ลูกเราฉลาด เอาตัวรอดได้ นี่แหละโบราณเค้าว่าไว้ไม่มีผิดว่าอย่าฝากปลาย่างไว้กับแมวเป็นอันขาด”
คอลัมน์: คมคำสำนวนไทย
เรื่อง: ยุพร แสงทักษิณ
ภาพ: ขวัญญาณี ศิรธนอนันต์
