เนื่องจากวิถีชีวิตของผู้คนในชุมชนและสังคม รวมทั้งสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไป ทำให้ ‘ลิ้นจี่’ ย่านบางขุนเทียนแทบไม่หลงเหลือ แต่เพราะความพยายามอนุรักษ์ไว้ สวนลิ้นจี่จึงยังเหลืออยู่ จนกลายเป็นแหล่งเรียนรู้ ‘วิถีชาวสวน’ และแหล่ง ‘ท่องเที่ยงเชิงอนุรักษ์’ เราขอพาทุกคนไปเยี่ยมชมสวนลิ้นจี่เก่าแก่แห่งย่านบางขุนเทียน ‘ภูมิใจการ์เด้น’ ซึ่งมีพื้นที่กว่า 7 ไร่
จุดหมายของเราวันนี้ สามารถเดินทางได้หลายวิธี เช่น นั่งเรือหางยาวล่องตามคลองบางขุนเทียน ซึ่งชาวบ้านเรียกว่าคลองตรง จากสถานีรถไฟฟ้า BTS วุฒากาศ ค่าโดยสาร 200 บาท/เที่ยว หรือทางรถยนต์ เข้าซอยพระราม 28 แยก 18 เข้ามาเกือบสุดซอย ทางเข้าสวนจะอยู่ ด้านขวามือ สังเกตป้ายจะมีสัญลักษณ์รูปชาวสวนสวมงอบ เมื่อไปถึงเราได้พบกับ ‘เอ๋-พรทิพย์ เทียนทรัพย์’ เจ้าของสวนภูมิใจการ์เด้น ที่ออกมาต้อนรับด้วยหน้าตายิ้มแย้มกับชุดผ้าถุงยาวถึงตาตุ่ม และสวมงอบซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของเธอ
เอ๋พาเดินชมสวนและเล่าให้ฟังถึงที่มาของ ‘ลิ้นจี่ 100 ปี’ ซึ่งเป็นผลไม้ชั้นสูงที่มาจากเมืองจีน กินกันในชนชั้นปกครอง แล้วนำมาปลูกไว้ในย่านข้าหลวงเดิมซึ่งเป็นคนที่มีฐานะ มีตระกูล ต้นลิ้นจี่ดั้งเดิมอยู่บริเวณริมคลองเพราะเป็นที่ดินของผู้มีฐานะในสมัยนั้น ต้นเก่าแก่ที่เหลืออยู่มีอายุประมาณร้อยกว่าปี แต่ลิ้นจี่ของที่นี่ไม่ได้ออกผลทุกปี ปีไหนอากาศไม่หนาวลิ้นจี่ก็ไม่ออก ปีไหนอากาศหนาวเย็น ลิ้นจี่จะออกลูกเยอะ พร้อมให้เก็บเกี่ยวได้ช่วงเดือนมีนาคม-เมษายน ดินของสวนเป็นดินรักจืดรักเค็ม แปลว่า น้ำเค็มท่วมถึง ทำให้รสชาติของลิ้นจี่หวาน เนื้อลิ้นจี่แห้งไม่แฉะ สามารถเก็บไว้ได้นานถึง 15 วัน
น่าเสียดายที่สภาพอากาศในปัจจุบันเปลี่ยนแปลงไป ทำให้ลิ้นจี่บางขุนเทียนออกผลยากขึ้น และยังเหลือต้นอยู่น้อยมาก จึงเป็นที่มาของความพยายามอนุรักษ์และฟื้นฟูลิ้นจี่โบราณย่านนี้ไว้ กระทรวงพาณิชย์ได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นสิ่งบงชี้ทางภูมิศาสตร์ หรือ GI ของกรุงเทพมหานคร และ เนื่องในโอกาส สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร ทรงเจริญพระชนพรรษา 65 พรรษา กระทรวงวัฒนธรรม จึงคัดเลือกต้นไม้ใหญ่มรดกแผ่นดิน 65 ต้น ในทุกภูมิภาค เพื่อจัดพิมพ์เป็นหนังสือ “รุกข มรดกแผ่นดิน ใต้ร่มพระบารมี” และต้นลิ้นจี่โบราณของที่นี่ก็เป็นหนึ่งในนั้นด้วย
ทั้งนี้เอ๋ไม่อยากให้เรียกตนว่าเป็นชาวสวนลิ้นจี่ แต่อยากให้เรียกว่า ‘ชาวสวนที่มีลิ้นจี่’ เพราะภูมิใจการ์เด้นยังมีพืชพรรณชนิดอื่นด้วย เจ้าของสวนนำชมพร้อมเล่าความสำคัญ ดังนี้
ทองหลาง เป็นไม้มงคล มีประโยชน์หลากหลาย เช่น ลำต้นใหญ่ๆ สามารถเลื่อยเอามาเป็นฐาน วางไว้ก้นหลุมของเสาเวลาปลูกบ้าน ลำต้น นำมาทำเสาเข็ม สะพานข้ามคลอง ใบเอามาทำอาหารได้ เปลือกขูดเอามาทำยาห้ามแผลได้
เคราฤาษี เป็นพืชเศรษฐกิจ ช่วยดูดน้ำจากอากาศที่ชุ่มชื้นและดูดซับความชื้นที่ปนเปื้อนฝุ่นได้ดี ดอกมีกลิ่นหอมอ่อนๆ
ต้อยติ่ง อาจมองเป็นวัชพืช แต่ต้อยติ่งก็เป็นของเล่นเด็กในยุคสมัยหนึ่ง เหมือนกันกับ ผักตำลึง ที่เลื้อยเป็นเถาวัลย์ปกคลุมจนอาจมองว่าเป็นวัชพืช แต่ถ้าเอาใบมากินตำลึงก็ถือเป็นผักสวนครัวได้ ต้นยอ ใบยอทำแกงอ่อมได้ ทำห่อหมกได้ ส่วนลูกยอใส่ในส้มตำ แก้ท้องอืด ตะลิงปลิง เป็นพืชที่คนมองข้าม ไม่นิยมปลูกกันเท่าที่ควร
การที่จะอนุรักษ์สวนให้ยั่งยืน เอ๋-เจ้าของสวนกล่าวว่า ต้องปลูกพืชแล้วนำมาทำกับข้าวด้วย ปลูกแล้วกิน กินแล้วปลูก ปัจจุบันสวนล่มสลายกันเพราะไม่ทำกับข้าวกิน พืชผักก็ถูกทิ้งไว้ไม่ได้ใช้ให้เกิดประโยชน์
ไม่น่าเชื่อว่าจากสวนที่ล่มสลายกลายเป็นกองขยะ ซึ่งมาจากการทิ้งของคน และที่ลอยเข้ามาเวลาน้ำท่วม ได้ฟื้นฟูสภาพขึ้นมาใหม่ จากการตั้งเป้าหมายของเอ๋ ที่ต้องการรื้อฟื้นสวนให้ทันงานฉลองครบรอบ 250 ปีกรุงธนบุรี รวมทั้งการสร้างอาชีพเมื่อถึงคราวเกษียณ เอ๋จึงเริ่มทำสวนตั้งแต่ปี 2548 เรื่อยมา และเข้าสู่ปีที่ 14 ในปัจจุบัน จุดมุ่งหมายของเธอคือการทำสวนให้เป็น ‘พิพิธภัณฑ์ที่มีชีวิตชีวา’ ที่เธอใช้ชีวิตอยู่จริง รวมทั้งนำวิถีชีวิตและประวัติศาสตร์ของย่านข้าหลวงเดิม บางขุนเทียนกลับมาอีกครั้ง
คอนเซ็ปต์ของการมาท่องเที่ยวที่นี่เสมือนไปเที่ยวบ้านเพื่อน กิจกรรมที่จะได้ทำคือ เข้าสวนใกล้ชิดธรรมชาติ สวมงอบ ถือตะกร้า เก็บผัก แล้วนำทำกับข้าวกินกัน เปิดรับวันละ 20 คน ค่าใช้จ่ายคนละ 1,000 บาท หรือจะเยี่ยมชมสวนเฉยๆ ก็ได้ สามารถสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม หรือจองล่วงหน้าได้ที่เบอร์ 08 1733 9812 หรือทางเฟซบุ๊ก ‘Poomjai Garden ภูมิใจการ์เด้น’ ตรงนี้เจ้าของสวนกระซิบว่าไม่ได้เปิดให้ walk in ถ้าสนใจมาเที่ยวต้องจองล่วงหน้าสักนิด
หากคุณผู้อ่านกำลังมองหาสถานที่เที่ยวบรรยากาศดีๆ แถวกรุงเทพฯ ลองมาเที่ยวชมภูมิใจการ์เด้นกันสักครั้ง ได้สูดอากาศบริสุทธิ์ และได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจของย่านบางขุนเทียนอีกด้วย
เรื่อง: สุกัญญา ภาพ: อนุชา ศรีกรการ
